Grupa starożytnych filozofów greckich i później rzymskich, negujących możliwość poznania rzeczywistości. Źródła sceptycyzmu sięgają VI w. p.n.e. i wywodzą się z filozofii eleackiej (Perminides, Zenon, Ksenofanes ), z dialektyki Heraklita oraz z relatywizmu sofistycznego

( Protagoras z Abdery, Georgiasz z Leontinoj, Hippiasz z Eleidy, Krytiasz ). Za twórcę tej filozofii uważany jest Ksenofanes ( VI w. p.n.e. ), który zaprzeczał obiektywnej wartości poznania zarówno zmysłowego, jak i rozumowego. Nie uznawał prawdy, twierdząc, że każdy sąd jest ułudą. Był to tzw. krytycyzm skrajny, który spotkał się później z krytyką ze strony Pirrona z Elidy (ok.365-275 p.n.e.). Zarzucał on sceptykom “skrajnym” niekonsekwencję, wynikającą z przekonania o “prawdziwości” ich sądu odnośnie do “fałszywości wszelkich sądów”. Pirron reprezentował sceptycyzm absolutny, nakazujący powstrzymanie się od jakichkolwiek sądów na temat rzeczywistości.

Wobec niewiary w wiedzę postulował rezygnację i obojętną postawę wobec otoczenia. Głosił wolność od wzruszeń i namiętności (gr. apatheia) oraz spokój ducha (gr. ataraksia). Nie dostrzegał nawet różnicy między życiem a śmiercią – na pytanie, dlaczego nie umiera, miał odpowiedzieć: “gdyż nie ma różnicy”.

Do kontynuatorów pirronizmu należeli m. in. Tymon oraz Sekstus Empiryk.

Rzymscy sceptycy:

Cyceron ( 106-43 p.n.e. ), podobnie jak Pirron, nie wierzył on władzom poznawczym człowieka oraz odrzucał możliwość ustalenia kryterium prawdy. W sferze działania głosił zasadę prawdopodobieństwa – nigdy nie ma pewności co do słuszności czynów.

Sceptykiem metodycznym był Kartezjusz, dla którego wiedza przyjmowała znamiona pewności dopiero po uprzedniej negacji wątpliwych ustaleń oraz konstrukcji sądów ( “Wątpię więc myślę; myślę więc jestem” ).

P.S. ELEACI,

grecka szkoła filozoficzna (VI-V w. p.n.e.), wg której byt jest jeden, niezmienny, nieruchomy i wieczny, ruch zaś nie istnieje.